Teknoloji, yakın tarihte inanılmaz bir hızla gelişmekte ve hayatımızın her alanına girmiş bulunmaktadır. Bu dönem, kimine göre “dijital çağ” olarak da adlandırılmaktadır. Kuşkusuz teknoloji, hayatı kolaylaştırması halinde güzel ve yararlı olmaktadır. Ancak teknoloji kötü amaçlarla kullanıldığında hayatı hatta insanlığı bile yok etmesi açısından riskli ve tehlikelidir.
Dijital araçların yaygınlaşması, beraberinde önemli sorunları da getirmeye başlamıştır. Çevrim içi veya dışı araçlarla kişilik değerlerine veya işletmelerin marka değerlerine karşı yanıltıcı, karalayıcı, itibarsızlaştırıcı, rekabet gücünü zayıflatıcı gibi amaçlarla paylaşımlar da yapıldığı bilinmektedir. İnternet ve sosyal medya ortamlarının yaygınlaşması, hem olumlu hem de olumsuz yönde sınırsız özgürlüklerin oluşmasına yol açmış durumdadır! Her birey, doğrulanmış veya sahte (fake) hesaplarla dilediği doğru veya yalan haberleri söz veya görsellerle paylaşabilmektedir. Göreceli bu özgürlük, çok sayıda insan ya da işletmelere tanıtım ve pazarlama açısından inanılmaz fırsatlar sunarak faydalı olabilirken kimi zam da çığırından çıkarak aleyhte yapılan paylaşımlarla ciddi zararlara da yol açabilmektedir!
Birleşmiş Milletler Uluslararası Çocuklara Acil Yardım Fonu Unicef, “siber zorbalık, dijital teknolojiler kullanılarak gerçekleştirilen zorbalıktır” şeklinde tanımlamaktadır. Siber zorbalık herkese karşı yapılan saldırılar anlamına gelmektedir. Ancak biz, çalışma hayatı boyutu üzerinde durup farklı bir kavram ve tanım getireceğiz. Bu nedenle Mobbing Eğitim Yardım Araştırma Derneği (MEYAD) olarak çalışma hayatı ve mobbing alanında çalışan akademisyen, sendikacı, uzman ve hukukçular ile teknolojik araçlardan yararlanarak uzaktan ve zamana yayılacak şekilde tanımlama üzerinde çalışmaları başlattık, devam ediyoruz.
Tarafımdan oluşturulan taslak tanım, katılımcıların tamamına yakını tarafından uygun bulunmuştur. Tanımı paylaşarak herkesin görüşüne açmak, daha doğru sonuca ulaşmamızı sağlayacaktır diye düşünmekteyim. Ulaşılan sağlıklı sonuç, karar vericilerin Siber Mobbinge yönelik önleyici tedbirler almasına da katkı sağlayacaktır. Buna göre tanım şöyledir:
Siber Mobbing / Teknolojik Yıldırma: “İş yaşamıyla ilgili ve teknolojik araçlarla, plânlı olarak, kişi ya da kişilere veya işletmelere yönelik gerçekleştirilen; hakaret, incitici, karalayıcı, ayrımcı gibi olumsuz söz ve görsellerle paylaşımda bulunarak, mağdur ya da mağdurları yıldırma, etkisizleştirme, itibarsızlaştırma veya işten uzaklaştırmayı amaçlayan; marka veya kişilik değerlerine, mesleki durumlarına, sosyal ilişkilerine veya sağlıklarına zarar veren, kötü niyetli ve olumsuz paylaşımlardır.”
Siber Mobbing ya da Teknolojik Yıldırma ile çalışan, yönetici, işveren ve işletmeleri de kapsayacak şekilde tanım yapılmıştır. Teknolojik araçlar kavramı bilinçli bir şekilde kullanılmıştır. Zira internet olmadan da radyo dalgaları, frekans, bluetooth vb. kullanılabilen araçlar da olduğu bilinmektedir. Tanımlamada “belirli bir süre ve sistematik” sözcükleri kullanılmamıştır. Çünkü teknolojik araçlar alabildiğince gelişmiş durumdadır. Söz ya da görsellerle yapılan paylaşımlar, dünyanın her yerine anında ulaşabilmekte ve milyonlarca kişi tarafından görülebilmektedir. Paylaşım silinse dahi imajı alınabildiğinden, kalıcılığı lehte veya aleyhte gelecekte de kullanılma imkân ve ihtimalini doğurabilmektedir. WhatsApp, E-posta, Messenger, SMS vb. mesajlaşmaları birebir (iki kişi arasında) ise Siber Mobbing ya da Teknolojik Yıldırma için, “belirli bir süre ve sistematik” olması aranmalıdır. Zira bu paylaşımların yıkıcılığı çoklu paylaşımlar kadar olmadığı değerlendirilmektedir. Ancak söz ve görsellerle çoklu ortamlarda yapılan paylaşım; kurumsal toplu e-posta gönderimleri, WhatsApp grupları, web sayfası veya sosyal medya hesapları gibi ortamlarda herkesin görebileceği anlamında alenen veya çok sayıda kişinin erişimine açık bir yöntemle yapılması halinde “belirli bir süre ve sistematik” yapılmış olması aranmamalıdır. Zira bu durumda yıkıcılık etkisi çok daha yüksek olabilmektedir. Ancak, sehven (yanlışlıkla) yapılan dil sürçmeleri gibi hatalar bu kapsamda değerlendirilemez. İşveren, yönetici veya çalışanın dil sürçmesi nedeniyle aşağılanamayacağı ya da hakaret edilemeyeceği de bilinmelidir.
İş yaşamında herhangi bir olgunun Mobbing / Yıldırma ya da teknolojik araçlarla yapılmış ise Siber Mobbing / Teknolojik Yıldırma olup olmadığı, olgunun özelinde ve konunun uzmanı tarafından değerlendirilmesi gerektiği unutulmamalıdır. Kuşkusuz son karar yargıya aittir.
Bu konuya ilerleyen zamanlarda devam edeceğim. Mobbingsiz mutlu çalışma hayatı dileğiyle.
İsmail AKGÜN
Mobbing Eğitim Yardım Araştırma Derneği (MEYAD)
Genel Başkanı, Eğitimci, Yazar, Mobbing Bilirkişisi